زندگینامه شيخ محمّد عبد العزيز حصّان(استاذ القرّاء)

زندگینامه شيخ محمّد عبد العزيز حصّان(استاذ القرّاء)

«از جملۀ لقب‌هايى كه به او داده شد، لقب «قارى فقيه» بود؛ زيرا او روش جديدى در وقف و ابتدا به وجود آورد كه كسى از قاريان، شجاعت اجراى آن را نداشت. اين روش، علاوه بر هوشمندى، نيازمند احساسات پاك و لطيف بود».

«محمّد عبد العزيز حصّان (٢٠٠٣-١٩٢٨ م) در ٢٨ آگوست سال ١٩٢٨ م در روستاى «فرستق» شهر كفر الزّيات از استان غربيّۀ مصر به دنيا آمد. در سنّ هفت سالگى موفّق به حفظ قرآن كريم شد. درحالى‌كه كودكى بيش نبود، آثار نبوغ و هوش در او ظاهر بود، به همين دليل، برخى از آشنايان به پدرش سفارش كردند كه جهت آموختن قرآن، او را به مكتب‌خانۀ شيخ عرفة الرّشيدى بسپارد. وى پيش از ده سالگى، موفّق به يادگيرى قرائات سبع، و حفظ شاطبيّه شد. اين يادگيرى، در مدّت دو سال انجام شد، و وى پيش از ده سالگى، در احكام قرائت قرآن به دانشمندى بزرگ تبديل شد. او صداى زيبايى داشت، و خداوند متعال، موهبت‌هاى بزرگى در وجودش قرار داده بود كه موجب توانايى در رعايت احكام تجويد، هوش سرشار در انتقال از مقامى به مقام ديگر و ادايى با كيفيّت، در سنّ كودكى شد.
هنوز بيست سالش تمام نشده بود كه شهرتش در منطقۀ كفر الزّيات و تمام شهرهاى استان غربيّه انتشار يافت، و از او دعوت‌هاى بسيارى براى تلاوت، صورت گرفت. پس از مدّتى كه از تلاوت وى در برخى از مجالس عادى و معمولى گذشت، در مجالس ترحيم بزرگى كه قاريانى همچون مصطفى اسماعيل، عبد الفتّاح الشّعشاعى، محمّد صديق المنشاوى، عبد الباسط عبد الصّمد و بسيارى ديگر از قاريان مشهور در آن‌ها تلاوت داشتند، به تلاوت قرآن پرداخت.
روزى به سفارش شيخ عرفه در يك مجلس دينى كه قاريان مشهور و افراد مهمّى در آن حضور داشتند، به تلاوت قرآن پرداخت. در اين مجلس، حاضران از تلاوت او بسيار خوششان آمد، و عبد الرّحمان بك رمضان كه شخصى متخصّص و در امر تلاوت قرآن با درايت بود، به استاد او سفارش كرد كه در امر تعليم او اهتمام بيشترى داشته باشد؛ چرا كه شيخ محمّد، بدون شك، داراى آينده‌اى بسيار، درخشان خواهد بود.
از جمله قاريانى كه تأثير فراوان بر افكار و انديشه‌هاى وى داشت، مصطفى اسماعيل بود. به‌طورى كه شيخ محمّد در ابتداى تلاوت از او تقليد مى‌كرد، و شيداى شيوه و سبك او بود. او حتّى در خواب مى‌ديد كه بر كرسى تلاوت نشسته است، و همان‌طور كه مصطفى اسماعيل تلاوت مى‌كند، به خواندن قرآن مشغول است.
شيخ حصّان از سنّ پانزده تا سى سالگى در مجالس ترحيم، مجالس شبانه و مناسبت‌هاى مختلف، به تلاوت مى‌پرداخت، و در اين مسير، به شهرت و اعتماد به نفس بالايى دست پيدا كرد، و چون در برخى از ويژگى‌هاى مربوط به تلاوت بى‌نظير بود، داراى روشى خاص و زيبايى صوت و لحن شده بود، پس از مرگ شيخ مصطفى اسماعيل و شيخ الحصرى، به عنوان قارى برتر در نزد مردم، مطرح شد. حتّى برخى از قاريان راديويى و غير راديويى سعى مى‌كردند از شيوه‌هاى وقفى او در تلاوت خود استفاده كنند.
يكى از پژوهشگران علوم قرآنى، به نام دكتر عيسوى محمّد نجا نيز پژوهشى در مورد چگونگى وقف و ابتداى شيخ حصّان، با عنوان التّصوير النّغمى للقرآن الكريم ١انجام داده، و در سال ١٩٩٠ م آن را به عنوان پايان‌نامۀ براى اخذ درجۀ دكترا از دانشگاه ملك عبد العزيز آل سعود در عربستان سعودى ارائه داده است.
شيخ حصّان، پس از نقل مكان به كفر الزّيات، با قدرت تمام، وارد رقابت با شمارى از قاريان مشهور؛ از جمله راغب غلوش، حمدى الزّامل و السّعيد الزّناتى شد. اين قاريان، همگى داراى سبك‌ها و شيوه‌هاى ويژه‌اى براى خود بودند.
پيش از آن‌كه شيخ حصّان، وارد راديو شود، از نقاط مختلف مصر، براى او دعوت‌نامه فرستاده مى‌شد. در يكى از مجالس شبانه در كفر الزّيات، يكى از بزرگان به نام استاد عبد الرّحمان سلامة از سطح عالى تلاوت و اداى قوى او شگفت‌زده شد، و به او سفارش كرد تا خود را به راديو معرّفى كند. هم‌چنين نامه‌اى براى مسؤولان راديو تنظيم كرد، و شخصا شيخ حصّان را به آن‌ها معرّفى نمود. پس از مدّتى، نامه‌اى از راديو براى شيخ حصّان فرستاده شد، و طىّ آن، از او جهت شركت در آزمون ويژۀ راديو دعوت شد.
از او آزمون به عمل آمد، و هيأت داوران، نصايح و دستورات لازم را به او ابلاغ كردند، و مقرّر شد كه شش ماه ديگر، دوباره در امتحان هيأت داورى شركت كند. وى در امتحان دوم، با امتياز عالى قبول شد، و تلاوت خود را در راديو آغاز كرد.
سال ١٩۶۴ م نخستين تاريخ معرّفى او به ميليون‌ها شنوندۀ راديويى بود و البتّه راديو در اين زمينه با او همكارى بسيار خوبى انجام داد. پس از آن بود كه به موفّقيّت هاى بسيار بزرگى دست يافت، و دوستداران زيادى پيدا كرد.
شيخ محمّد عمران ١در مورد او مى‌گويد: مهم‌ترين چيزى كه شيخ حصّان را از ديگر، قاريان ممتاز مى‌كرد، ذوق بالا و اداى آسمانى ويژۀ او بود كه الحان قديم و جديد را در خود جاى داده بود. هم‌چنين احساسات لطيف و توانايى تصرّف او در احساسات مردم در حال تلاوت، و نيز ايجاد اصوات و نت‌هاى ويژه در تلوين و تنغيم و ويژگى‌هاى وقف و ابتدا، موجب شد كه روش خاص او به عنوان"طريقۀ حصّانيّه" شناخته شود.
پس از چندى به شيخ حصّان، ابلاغ شد تا به عنوان قارى مسجد الأحمدى طنطا به تلاوت قرآن بپردازد. او مسافرت‌هاى زيادى به كشورهاى عربى و اسلامى به ويژه كشورهاى حاشيۀ خليج فارس داشت. وى اين كشورها را وطن دوم خود مى‌دانست؛ زيرا احساس دوستى و امنيّت بسيار زيادى در بين مردم اين سرزمين‌ها داشت، و در سفر به آن‌ها هرگز دچار غربت نمى‌شد» . [٣۵، ص ١١۵-١٠٧]
سرانجام، او پس از سال‌ها تلاوت قرآن و برجاى گذاردن ميراث ارزشمندى از تلاوت‌هاى جذّاب و فنّى، در سال ٢٠٠٣ م به ملكوت پرواز كرد، و دنياى تلاوت را با فقدان خود، دچار خللى جبران‌ناپذير نمود.

منبع : کتاب الزمن الجمیل / تالیف سید امین میرزایی / صفحه 159